2000 yılında Türk Kızılay’ı ile TRAC arasında imzalanan işbirliği protokolü güncellenerek yeniden tanzim edildi. 25.01.2021 tarihinde gerçekleşen imza töreni, 20 yılı bir protokol çerçevesinde yürütülen 30 yıllık bir işbirliği sürecinin en güncel aşamasını teşkil ediyor. Bu noktaya kadarki aşamalar çok ilginç olduğu için bunların da özetlenmesinin yararlı olacağını düşündüm.
Öncelikle değinmekte fayda gördüğüm husus, TRAC’ın Kızılay ile ilişkiye verdiği önemin nedenidir. Bir kere, Türk Kızılay’ı ülkemizin gözbebeği niteliğini taşıyan ve gerek ulusal gerekse uluslararası platformda çok önemli bir konuma ve statüye sahip, köklü bir insani yardım teşkilatıdır. Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Federasyonu IFRC ve Uluslararası Kızılay ve Kızılhaç Komitesi ICRC üyesi olarak Uluslararası Antlaşmalar çerçevesinde gerek afetler, gerekse acil durumlarda Uluslararası platformda yardıma herhangi bir engelle karşılaşmadan veya herhangi bir merciden izin veya icazet almaya gerek duymaksızın koşma gücüne sahiptir. Kısacası çok özel ve önemli bir statüye sahiptir. Ayrıca TRAC’ın mensubu olduğu Uluslararası Radyo Amatörleri Birliği IARU’nun IFRC ile işbirliği protokolü vardır.
Kızılay ile 1991 yılında yaşanan 1. Körfez Savaşı esnasında dönemin TRAC Gaziantep Şubesi Başkanı Bilal Ekmekçi’nin (TA8A) Kızılay’ın Silopi İstasyonundaki HF telsiz sistemindeki sorunu fark ettikten sonra Silopi’ye intikal ederek sorunu gidermesi ile başlayan işbirliği ilerleyen zamanda gelişti, ancak ilk aşamada protokole bağlanamadı.
1991 yılında Gürcistan’da yaşanan Tiflis Depremi sonrasında afet bölgesindeki RF0FWW işaretli kulüp istasyonundan HF ile alınan ihtiyaç listesinin Teleks ile Kızılay Genel Merkezine iletilmesi akabinde Kızılay yardım konvoyuna, o dönemdeki TRAC Trabzon Şubesi Başkanı Rahmetli Sedat MELEK’in (TA7A-sk) organizasyonu ile Sarp Sınır Kapısına kadar refakat edilmesi, RF0FWW ile irtibatın devam ettirilerek Gürcistan Kızılhaç’ının konvoyu sınırda karşılayarak güvenli şekilde afet bölgesine ulaştırması sağlanması bir diğer önemli çalışmadır. Bu olayda dönemin Kayseri Şubesi kurucularından dönemin Kayseri Eczacılar Odası Başkanı (Rahmetli) Eczacı Uğur GÜNTAN’ın gayretiyle Kayseri Eczacılar Odasının Trabzon’a bir koli ilacı ileterek Kızılay Konvoyuna teslim etmesi de çok anlamlı bir hadisedir.
1992 Erzincan Depreminde Erzincan’a intikal eden Kızılay Haberleşme Aracının arızalarının TRAC ekibi tarafınca giderilerek çalışır hale getirilmesi suretiyle Kızılay’ın bölgeyle irtibatının kurulması, Kızılay personeline kısa bir eğitim verilmesi, ayrıca TRAC ekibince Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu IFRC ile bölge arasındaki haberleşmenin Alman Kızılhaç’ının kulüp istasyonu üzerinden kurulması da bir başka önemli çalışmadır. IFRC’nin bölgedeki çadır lojistiği için gerekli bilgi akışı, TRAC ekibinin Erzincan Valiliğinden aldığı bilgilerin (talebin) HF üzerinden IFRC istasyonuna iletilmesi suretiyle yürütülmüştür. TRAC’ın ülkemizdeki ilk deprem deneyimi olan bu hadisede Kandilli Rasathanesi ile güçlü ilişkimizin ilk adımı atılmış, ayrıca bölgeye gelen Yunan ekibindeki 2 Radyo Amatörü ile ortaklaşa yürütülen istasyon faaliyetinde Birleşmiş Milletler Genel Merkezi İstasyonu 4U1UN ile sürekli irtibatın teşkili gibi ilginç çalışmalar yapılmıştır.
Bu çalışma sayesinde Amatör Telsiz Yönetmeliğinde bazı iyileştirmelerin zemini (70 cm bandındaki ilk pencerenin açılması, mobil çalışma serbestisi) oluşturulmuştur.
1995 Dinar Depreminde de (çok kapsamlı olmasa da) destek verilmiş, bu daha çok saha içi koordinasyon ekseninde olmuştur. Aynı durum 1998 Adana-Ceyhan depremi için söz konusudur.
Ancak 1999 Marmara Depreminde Kızılay’a daha kapsamlı bir destek verilmiş ve bölgedeki Kızılay telsiz istasyonunun çalışır duruma getirilmesi TRAC ekibince sağlanmış, gelen personele istasyon işletmesi konusunda saha koşullarında kısa bir eğitim verilmiştir.
Bu büyük felaket sonrasında IFRC tarafından Kızılay haberleşme altyapısının güçlendirilmesine yönelik büyük bir proje uygulanmaya başlamıştır. IFRC tarafından Kızılay’ın ülke çapındaki yeniden yapılanması projesinin parçası olarak Kızılay’ın haberleşme altyapısının güçlendirilmesine özel önem verilmiş, Bölge Depoları ve Kan Merkezleri gibi kritik noktalara HF ve VHF istasyonları kurulmasının yanında 4X4 arazi araçlarının HF ve VHF ile donatılması suretiyle mobil haberleşme düzeni de oluşturulmuştur. Mevcut az sayıdaki röle de yenilenmiştir.
Bu projenin haberleşme ile ilgili kısmı değerli dostumuz JE9IKG çağrı işaretli Tomoo YAMAMOTO isimli Japon radyo amatörü tarafından IFRC finansmanı ile yürütülmüştür. Anten kurulumu başta olmak üzere birçok işlemde kurulumları yapıldığı yerlerdeki TRAC üyeleri fiili destek vermiştir.
Aynı süreçte, Tomoo’nun katkısıyla önce IFRC Ankara Ofisi ile bir işbirliği mutabakatı imzalanmış, bilahare de Kızılay Genel Müdürlüğü ile protokol imzalanmıştır. Şimdi imzalanan Protokol 2000 yılındaki Protokolün yerini almış bulunmaktadır.
Takip eden süreçte 2004 yılında Bulgaristan’da tertiplenen NATO CPEMEX’04 tatbikatında Türk Ekibinin unsurları olarak TRAC ve Kızılay, sevk ettikleri seyyar haberleşme araçlarıyla Türk ekibinin saha haberleşmesini yürütmüşlerdir.
2008 yılındaki Rusya-Gürcistan Savaşında Kızılay tarafından Sarp Sınır Kapısına sevk edilen Türk Kızılay’ı ekipleri ile Türk Kızılay’ı Erzurum, Trabzon ve Erzincan Şubeleri arasındaki telsiz irtibatı TRAC Erzurum, Malatya, Erzincan ve Trabzon Şubeleri tarafınca sağlanmıştır.
2011 yılında meydana gelen Van Depremi sonrasında Kızılay aracıyla afet bölgesine intikal eden üyemiz Efe ÖZÇAĞLAR (TA2ZU-ex TA2AEO,ex TB2NII) Kızılay Koordinasyon Çadırına beraberinde getirdiği kişisel teçhizatla kurduğu istasyonla tüm saha koordinasyon telsiz haberleşmesi ağını organize etmiştir. Böylece başta Arama-Kurtarma olmak üzere tüm müdahale birimlerinin, ayrıca İnsani Yardım, İaşe, Geçici Barınma ve Lojistik Hizmet Gruplarının koordinasyonu için gerekli haberleşme organizasyonu sağlanmış ve bu çalışmayı 10 gün boyunca sürdürmüştür.
Türk Kızılay’ı, 2000 yılında imzalanmış protokolün ilgili maddesi mucibince 2011 yılında hizmet dışı bıraktığı ve hurdaya ayırdığı bir miktar telsiz teçhizatını TRAC’a hibe etmiştir. Bunlar gerekli tamir ve tadilden sonra TRAC şubelerine dağıtılıp hizmete alınmıştır.
Tüm bunlardan anlaşılacağı üzere oldukça kapsamlı bir işbirliği sürecinden bugüne gelinmiştir.
2015 yılında Haberleşme Çalışma (Hizmet) Grubundaki “ortaklığımız” tescillendikten sonraki süreçteki temaslarımızda Türk Kızılay’ı ile “reaktif” (olay sonrası müdahale) yerine “proaktif” (senaryoya bağlı müdahale planlaması ve hazırlığı temelli) bir işbirliği sürecinin daha verimli olacağı düşüncesinin paylaşılması, Protokolün güncellenmesi çalışmalarını ve sonuçta Protokol metnini şekillendirmiştir. Önümüzdeki dönemde afet riskinin yüksek olduğu yörelerde bilimsel senaryolara dayalı ortak eylem planları üzerinde çalışmalar yürütülmesi hedeflenmiş bulunmaktadır. Türk Kızılay’ının Haberleşme dışında olmakla birlikte haberleşme ve çok sayıda kurumla işbirliği yapmasını gerektirecek kritik alanlarda (Çalışma Gruplarında) yer alması, planlı bir işbirliğimizin olası afetlerde gereken hizmetlerin daha verimli şekilde sağlanmasına büyük katkı ifade edeceğine işarettir.
Türk Kızılay’ına insanlığa verdiği hizmetlerde katkı ve destekte bulunmak bizleri mutlu edecektir.
Türk Kızılay’ı Genel Müdürü Sayın Dr. İbrahim ALTAN ile bu Protokolü TRAC adına imzalamış olmaktan büyük onur duyuyorum.
Hayırlı olması dileğiyle, 73!
Aziz ŞASA,TA1E
TRAC Genel Başkanı
Kızılay web sayfasındaki haber linki:https://www.kizilay.org.tr/Haber/YonetimDenetimKuruluHaberDetay/5743
